بانک مسکن؛ نگاهی جامع و به‌روز به «نخستین بانک تخصصی مسکن ایران»

بانک مسکن (Housing Bank of Iran) به‌عنوان اولین نهاد تخصصی تامین مالی مسکن در ایران، بیش از هشتاد سال سابقه دارد. این مقاله جامع با اتکا به منابع رسمی و گزارش‌های مالی ۱۴۰۳، آخرین تحولات ساختاری، خدمات، چالش‌ها و چشم‌انداز بانک را بررسی می‌کند.

شرایط اخذ وام رسالت و وام فوری رسالت

۱. گذشته تا امروز: تاریخچه و پیدایش

در ۲۵ دی‌ماه ۱۳۱۷ شمسی (ژانویه ۱۹۳۹ میلادی) بانک با نام «بانک رهنی ایران» با هدف تخصیص وام مسکن تاسیس شد. پس از انقلاب ۱۳۵۷، در سال ۱۳۵۸، با ادغام بانک‌های رهنی، ساختمان و ۱۳ شرکت استانی مرتبط، ساختار جدید با نام «بانک مسکن» شکل گرفت و تاکنون فعالیت خود را ادامه داده است .
این بانک امروز در فهرست یکی از پنج بانک بزرگ دولتی ایران جای می‌گیرد و محل اصلی آن در تهران است .

۲. ساختار شرکت و مدیریت

بانک مسکن در قالب شرکت دولتی سهامی با سرمایه‌ای متعلق به دولت جمهوری اسلامی ایران فعالیت می‌کند .
در سال ۱۴۰۴ خورشیدی، علی خورسندیان به‌عنوان مدیرعامل و رئیس هیئت‌مدیره برگزیده شد. تاکنون با تأکید بر تحول دیجیتال، رشد عملکرد شعب و مشتری‌مداری هوشمند، توانسته جایگاه ویژه‌ای بیابد.

۳. شبکه ملی شعب و نیروی انسانی

بانک در ایران دارای حدود ۱٬۲۳۲ شعبه است که آن را در میان ۵ بانک بزرگ کشور قرار داده است .
تعداد کارکنان در مدار ۲۰–۱۷ هزار نفر تخمین زده می‌شود. منابع رسمی انگلیسی‌زبان می‌گویند حدود 12,259 نفر تا سال ۲۰۱۹ بوده‌اند.

۴. محصولات و خدمات

۴.۱. تسهیلات مسکن و اوراق تسه

• حساب سپرده ممتاز مسکن ـ دارنده‌گان این حساب از ارزش ماهانه (معمولاً ۱۵ام هر ماه) گواهی حق تقدم موسوم به «اوراق تسه» دریافت می‌کنند؛ هر برگه معادل ۵ میلیون ریال وام مسکن است که در بازار سرمایه قابل معامله می‌باشد. سقف تاریخی هر برگه ۵٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال (۵۰۰ هزار تومان) بوده و امکان خرید اوراق برای متقاضیان مستقل نیز وجود دارد .

• صندوق پس‌انداز مسکن یکم (سال ۹۹–۱۴۰۳): نرخ سود مصوب حدود ۸٪ برای زوج‌ها (۶٪ برای مادران سرپرست خانوار بدون شوهر) و سقف تسهیلات قابل توجه، آخرین دوره تمدید حساب از نیمه‌های ۱۴۰۳ دوباره در شهرهای کوچک بازگشایی شد.

۴.۲. سایر خدمات مالی و بانکی

• افتتاح انواع حساب (جاری، پس‌انداز، قرض‌الحسنه)، حواله و پرداخت، صدور کارت و ضمانت‌نامه، تسهیلات خرد (ازدواج، مشاغل خانگی، قرض‌الحسنه)، مشارکت در ساخت و اجاره به شرط تملیک.

• خدمات ارزی شامل کارگزاری بورس، شرکت صرافی بانک مسکن (سهامی خاص برای حواله اسکناس، سکه، حواله ارزی با مجوز بانک مرکزی)، و شرکت تأمین سرمایه بانک مسکن، صندوق‌های پروژه‌محور و تامین مالی در بازار سرمایه را اداره می‌کند .

۵. تحول دیجیتال؛ سرویس‌های غیرحضوری

• همراه‌بانک مسکن به‌عنوان اپلیکیشن رسمی روی اندروید و iOS ارائه شده است. خدماتی چون انتقال وجه، خرید شارژ، پرداخت قبض، ثبت کارت‌های مورد علاقه، پرداخت اقساط، برچسب آزادراه و کارت به کارت تعریف‌شده در آن فراهم است.

• پیشخوان مجازی (ecounter.bank‑maskan.ir) امکان افتتاح حساب، پرداخت اقساط، صدور سفته الکترونیکی و خدمات متنوع بدون نیاز به حضور در شعب را فراهم می‌کند .

۶. نقش ملی و مشارکت در طرح‌های دولت

بانک نقش کلیدی در اجرایی شدن طرح ملی مسکن (قانون جهش تولید مسکن) دارد:

• تا ۱۳ خرداد ۱۴۰۴ بیش از ۱۲۷٬۹۵۱ میلیارد ریال تسهیلات ساخت برای این طرح پرداخت کرده است .

• طبق آمار بانک مرکزی تا اردیبهشت ۱۴۰۴، در مجموع ۶۸٬۳۳۹ میلیارد ریال تسهیلات تخصیص‌یافته، و بانک مسکن سهم قابل‌توجهی در آن داشته است .

۷. چشم‌انداز مالی ۱۴۰۳؛ آمار کلان

بررسی مالی منتهی به ۳۰ آذر ۱۴۰۳ نشان می‌دهد:

• کل بدهی‌ها از ۵۱٬۰۴۰٬۳۰۹ میلیون ریال در پایان آذر ۱۴۰۲ به ۶۱٬۷۱۰٬۰۲۲ میلیون ریال رسید (افزایش ۲۱٪)؛

• رشد بدهی‌های جاری ۷۴۵٪ و رشد بدهی‌های غیرجاری ۷۲٪ بوده است – نشانه‌ای از فشار بالا روی ساختار مالی بانک.
  این ارقام تاکیدی بر چالش نقدینگی، نقدشوندگی و کفایت سرمایه‌گذاری برای توسعه تسهیلات مسکن است.

۸. تحریم‌ها؛ محدودیت‌های بین‌المللی

بانک مسکن در تاریخ ۸ اکتبر ۲۰۲۰ توسط دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا (OFAC) در چارچوب E.O. ۱۳۹۰۲ مشمول «تحریم‌های ثانویه» علیه بخش مالی ایران شد .
این اقدام باعث شد بسیاری از بانک‌ها و شرکت‌های خارجی، نسبت به ارتباط مالی با بانک بی‌میل شوند؛ البته معاملات بشردوستانه به‌طور موقت مجاز باقی مانده‌اند.

۹. چالش‌ها و فرصتها

۱۰. آینده؛ جایی برای تحول و نوآوری

بانک مسکن با موقعیت دوگانه توسعه‌ای و تخصصی در بخش مسکن، اگر بتواند:

• نیازهای سرمایه‌گذاری هوشمند در بازار مستقل مسکن را پاسخ دهد؛

• افزایش همکاری با صندوق‌های توسعه‌ای و بورسی را پیگیری کند؛

• سهم و نقش خود را در زیرساخت‌های پروژه‌های نهضت ملی تقویت نماید؛

می‌تواند پیشران بخش مسکن در اقتصاد ایران شود.

۱۱. نتیجه‌گیری

بانک مسکن همچنان با تمرکز بر مأموریت اولیه‌اش ـ تأمین مالی مسکن ـ و با تکیه بر شبکه ملی، توان تخصصی و تجربه ۸۰ ساله، در یک دوره حساس رشد قرار دارد. اگرچه فشارهای مالی، تحریم‌ها و اجرای ناکافی طرح‌های دولتی، عملکرد را محدود کرده‌اند، اما تحول دیجیتال، توسعه ابزارهای بازار سرمایه و نقش دولت در صناغت ملی مسکن، می‌توانند راهبردی موفق برای بانک محسوب شوند.

در پایان، اگر به اطلاعات بیشتر درباره هر محصول، نوع وام، صورت مالی یا برنامه‌های شعب یا اشتراک در یکی از سرویس‌های آنلاین نیاز دارید، با کمال میل پاسخگو هستم.